Een Friese Rammelaar

Deze bijzonder charmante rammelaar heeft de vorm van een zeemeermin met een gekrulde staart die op een hoorn blaast. De rammelaar is zeer gedetailleerd versierd, niet alleen de schubben en vinnen van de zeemeermin zijn prachtig uitgevoerd, maar ook het fluitje en het bijtstuk zijn rijkelijk gegraveerd met Rocailles. Op het lichaam van de zeemeermin zijn ook rocailles in reliëf aangebracht over de schubben. Aan de onderkant van de rammelaar hangen acht zilveren bellen aan S-vormige haakjes. De rammelaar is op het fluitje gekeurd met het meesterteken HR aaneen in een gekroond schild voor Hendrik Berends Ronner die van 1738 tot 1775 in Dokkum actief was. De rammelaar was hoogstwaarschijnlijk een geschenk voor Tjitje Jans die in 1786 werd geboren. Haar naam en dit jaartal staan gegraveerd op de zijkant van het fluitje.

Functie

Rammelaars waren al bekend in de Klassieke Oudheid. Vijf eeuwen voor Christus beschrijft Aristoteles de rammelaar in zijn Politiek. Hij prijst Archytas voor zijn uitvinding, omdat kinderen nu met een rammelaar tot rust konden worden gebracht. Ze werden door de eeuwen heen om verschillende redenen aan kinderen gegeven. Het geluid dat ze maakten was bedoeld om het kind te vermaken en te kalmeren als het angstig was. Maar dit was niet de enige reden waarom kinderen rammelaars kregen. Ouders werden geconfronteerd met de realiteit van de hoge kindersterfte. De medische kennis was beperkt, en artsen stonden over het algemeen machteloos tegenover ziekten en epidemieën. In de hoop hun jonge kroost tegen onheil te beschermen, deden ouders aan bijgelovige praktijken en zochten naar magische talismannen, waarvan de rammelaar er een was. Men geloofde dat het luiden van de belletjes de boze geesten zou verdrijven. De rammelaar werd boven de wieg gehangen, net hoog genoeg voor de baby om erbij te kunnen.

De rammelaar had ook een praktische functie. Het kind kon zijn of haar tandvlees op het bijtstuk masseren om te helpen bij het doorkomen van de tandjes. Dit had een kalmerend effect. Zodra het kind kon staan, werd de rammelaar aan een lint of ketting om de nek gehangen en kon de peuter op het fluitje blazen. Dit hielp de longfunctie te ontwikkelen, trok de aandacht van volwassenen en hield de boze geesten op afstand. Het gerinkel van de belletjes vertelde de ouders of verpleegster ook waar het kind was.

Status Symbol

Tot het einde van de achttiende eeuw waren dure stoffen ook statussymbolen, waarmee de rijkdom van de familie werd getoond. Voor kinderportretten kleedden de ouders - de opdrachtgevers - hun kinderen als miniatuurvolwassenen in kleren van de duurste stoffen. De kostbare rammelaars op deze portretten symboliseren het belang van familie en familienetwerken en verkondigen de welvaart van de ouders.